5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Madde 14, eser sahibinin eser üzerindeki manevi haklarını koruma altına alır. Manevi haklar, eserin ekonomik değerinden bağımsız olarak eser sahibinin eserle olan kişisel bağını temsil eder. Bu haklar, eser sahibinin adının esere bağlanmasını, eserin bütünlüğünün korunmasını ve eser sahibinin itibarının zedelenmemesini sağlar.
Eser sahibinin manevi hakları şunlardır:
Umuma Arz Hakkı: Eser sahibi, eserini ilk kez kamuya sunma yetkisine sahiptir. Bu, eseri yayınlama, sergileme, gösterime sunma veya başka bir şekilde halka ulaştırma yetkisini içerir.
Adın Belirtilmesi Hakkı: Eser sahibi, eserin her türlü kullanımında adının belirtilmesini isteme veya adının belirtilmemesini isteme hakkına sahiptir. Bu, eser sahibinin eseriyle olan kişisel bağını korumasını sağlar.
Eserde Değişiklik Yapılmasını Menetme Hakkı: Eser sahibi, eserde değişiklik yapılmasını, kısaltılmasını veya başka bir şekilde değiştirilerek adıyla kullanılmasını menetme hakkına sahiptir. Bu, eserin bütünlüğünün korunmasını sağlar.
Eserin Bozulmasını Menetme Hakkı: Eser sahibi, eserin şeklini bozacak veya eser sahibinin şeref ve itibarını kıracak şekilde değiştirilmesini, kısaltılmasını veya adıyla kullanılmasını menetme hakkına sahiptir. Bu, eser sahibinin şeref ve itibarının korunmasını sağlar.
Manevi Hakların Devredilemezliği ve Mirasçılara Geçmesi: Manevi haklar, eser sahibinin kişisel hakları olduğu için devredilemez ama kullanım yetkisi devredilebilir. Ancak, eser sahibinin ölümü halinde bu haklar mirasçılara geçer ve onlar tarafından korunur.
Manevi haklar, birçok ülkenin fikri mülkiyet hukukunda yer alan temel bir kavramdır. Ancak, ülkeler arasında bazı farklılıklar olabilir. Örneğin, bazı ülkelerde manevi hakların korunma süresi sınırlı olabilirken, Türkiye'de manevi haklar eser sahibinin ölümünden sonra da mirasçılar tarafından korunmaya devam eder. Ayrıca, bazı ülkelerde manevi hakların kapsamı daha geniş olabilir ve eser sahibine eserin ticari kullanımını kontrol etme hakkı gibi ek haklar tanıyabilir.
Genel olarak, Türkiye'deki manevi haklar düzenlemesi, eserin bütünlüğünü ve eser sahibinin şeref ve itibarını koruma amacına yöneliktir ve bu açıdan birçok ülkedeki düzenlemelerle benzerlik gösterir. Ancak, ülkeler arasındaki farklılıklar nedeniyle, yurt dışındaki bir eserin Türkiye'de kullanılması veya Türkiye'deki bir eserin yurt dışında kullanılması durumunda, ilgili ülkelerin fikri mülkiyet hukuku düzenlemeleri dikkatlice incelenmelidir.
Küresel Karşılaştırma:
Manevi Hakların Korunma Süresi:
● Türkiye: Eser sahibinin manevi hakları, eser sahibinin ölümünden sonra da süresiz olarak mirasçıları tarafından korunur.
● Fransa: Manevi haklar, eser sahibinin ölümünden sonra 70 yıl boyunca korunur.
● Almanya: Manevi haklar, eser sahibinin ölümünden sonra 70 yıl boyunca korunur.
● ABD: Manevi haklar, "görsel sanat eserleri" için sınırlı bir şekilde tanınır ve koruma süresi eserin yaratıldığı tarihten itibaren eser sahibinin ömrü boyunca ve ölümünden sonra 70 yıl daha devam eder. Diğer eser türleri için manevi haklar genellikle tanınmaz.
Manevi Hakların Kapsamı:
● Türkiye: Manevi haklar, umuma arz hakkı, adın belirtilmesi hakkı, eserde değişiklik yapılmasını menetme hakkı ve eserin bozulmasını menetme hakkını içerir.
● Fransa: Manevi haklar, Türkiye'dekine benzer şekilde, yayma hakkı, adın belirtilmesi hakkı, saygı hakkı (eserin bütünlüğünün korunması) ve pişmanlık hakkını (eserin piyasadan çekilmesi) içerir.
● Almanya: Manevi haklar, Türkiye'dekine benzer şekilde, yayma hakkı, adın belirtilmesi hakkı ve eserin bütünlüğünün korunması hakkını içerir.
● ABD: Manevi haklar, görsel sanat eserleri için sınırlı bir şekilde tanınır ve adın belirtilmesi hakkı, eserin bütünlüğünün korunması hakkı ve eserin yanlış atıf yapılmasını önleme hakkını içerir.
Manevi Hakların Devredilebilirliği:
● Türkiye: Manevi haklar devredilemez ve sadece miras yoluyla geçer.
● Fransa: Manevi haklar devredilemez, ancak bazı durumlarda eser sahibinin ölümünden sonra mirasçılarının rızasıyla belirli haklar kullanılabilir.
● Almanya: Manevi haklar devredilemez, ancak bazı durumlarda eser sahibinin ölümünden sonra belirli haklar kullanılabilir.
● ABD: Manevi haklar, görsel sanat eserleri için sınırlı bir şekilde tanınır ve bu haklar devredilebilir.
Ek Haklar:
● Türkiye: Manevi haklar, yukarıda belirtilen dört temel hakkı içerir.
● Fransa: Fransa'da, eser sahibinin eserinin ticari kullanımını kontrol etme hakkı gibi ek manevi haklar da tanınır.
● Almanya: Almanya'da, eser sahibinin eserinin kamuya açık yerlerde sergilenmesini kontrol etme hakkı gibi ek manevi haklar da tanınır.
● ABD: ABD'de, görsel sanat eserleri için tanınan manevi haklar sınırlıdır ve ek manevi haklar genellikle tanınmaz.
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Madde 14, eser sahiplerinin manevi haklarını koruyan önemli bir düzenlemedir. Bu madde, eser sahiplerinin eserleriyle olan kişisel bağlarını güçlendirerek, yaratıcılığı teşvik eder ve kültürel mirasın korunmasına katkıda bulunur.
Manevi haklar, sadece eser sahiplerinin değil, aynı zamanda toplumun da yararınadır. Eserlerin bütünlüğünün korunması, kültürel mirasın korunmasına ve gelecek nesillere aktarılmasına katkıda bulunur. Ayrıca, eser sahiplerinin itibarının korunması, yaratıcı ortamın gelişmesine ve yeni eserlerin ortaya çıkmasına yardımcı olur.
Comments